Urfa Mutfağın'dan Bilgiler

Urfa mutfağı genelde dünyada, özelde Türkiye’de müstesna bir yere sahiptir. urfa mutfağını böylesine müstesna hale getiren, sahip olduğu tarihsel ve kültürel birikimidir. Şanlıurfa sahip olduğu tarihsel ve kültürel birikimi ile dünya kültürel mirasına giren bir şehirdir. Dünya coğrafyasında kuruluş tarihi bilimsel olarak tespit edilemeyen birkaç şehirden biridir. Yani kuruluş tarihi kesin olarak tespit edilemeyen en eski şehirlerden biri... Neredeyse yapılan her yeni arkeolojik kazıda Urfa’nın tarihinin biraz daha eski olduğuna dair deliller elde ediliyor. Görülen o ki zaman ileri doğru gittikçe Urfa’nın tarihi eskiye doğru gitmektedir.

Urfa mutfağında; Müslüman, Hıristiyan, Yahudi, Süryani, Ermeni, Yezidi, Türk, Arap, Kürt vb. her milletten ve her kültürden izler bulabilirsiniz. “Tırıt”, “Çıkıfte”, “Keşkek”, “Yahudı Kıftesı”, “Şıllık”, “Kübü Lebenı”, “Boranı” bunlara en güzel örnektir. İnsan, hayatını yemekle devam ettirmek mecburiyetindedir. İnsanın var oluşuyla birlikte insan boğazı da var olmuştur. Onun için Urfa yemek kültürünün tarihi, Urfa tarihi kadar eskidir. İnsanlık geliştikçe buna paralel olarak insan damak zevkini de geliştirmiştir. Urfa, dünya tarihinin yazılmasında kaynak teşkil ettiği gibi insanlığın damak zevkine, sofrasına, mutfağına da kaynaklık etmiştir. Sadeyağ, acı isot, bulgur, frenk suyı (domates salçası) Urfa mutfağının vazgeçilmezleridir. Baharat, un ve pirinç ikinci planda; sebze üçüncü planda kullanılır. Sebze yemek çeşitlerimiz sayıca çok olmasına rağmen Urfa mutfağında et ağırlıklı yemekler ile köfte ve kebap çeşitleri daha çok kullanılır.

Urfa mutfağına baktığımız zaman, bir sebzenin veya kesilen bir hayvanın her yerinin değerlendirildiğini görürüz. Örneğin bir bağ pencerin (pazı) yaprakları sarma, sarma yapmaya uygun olmayan parçalanmış yaprakları kavurma, sapından ise boranı yapılır. Bir oğlak veya kuzu kesilince etinden kavurma yapılır ve misafire ikram edilirken; kellesi ve ayaklarından “Kelle-Paça”; karnından “Kırk Kat” veya “Karın Dolması”; bağırsağından “Mimbar”, iç yağından “Lıklıkı”, ciğerinden “Ciğer Kebabı”, dalağından “Dalak Dolması”, derisinden “Tuluk”, “Post”, “Kürk” vb. yapılır.

Urfa mutfağında, yemekleri genelde kadınlar yapar, yani mutfak kadınlara aittir. Evde yapılan kebap çeşitlerini ve misafir için yoğrulan çiğköfteyi ise çoğunlukla erkekler yapar. Bazen erkekler kendi aralarında, bayanlar olmadan bağa veya dağa giderler. Bu durumda haliyle yemeği ve tatlıyı erkekler yapar. Kız çocukları küçük yaşlardan itibaren annelerinin eli altında çalışarak her türlü ev işlerinin yanında yemek malzemesini hazırlama, servis yapma, sofra düzenini oluşturma, misafir ağırlama ve en önemlisi sofra adabını öğrenirler. Ramazanda iftar yemekleri hazırlanırken oruçlu anneler yemeğin tadını, pişme kıvamını çocuklara tattırarak ayarlarlar. Kız çocukları için böylece küçük yaşlardan itibaren kalite kontrol, diğer bir deyişle uzmanlık görevi başlamış olur.

Urfa mutfağında yemek pişirirken tuz, şeker, yağ, su ve diğer malzemelerin ölçüleri el ayarı göz kararı metodu ile yapılır. Ölçü ayarı anlatılırken hep “yetecek kadar”, “yeterince”, “göz kararı” ifadesini kullanırlar. Ölçü aleti olarak kullanılan kaşık, kâse, bardak, sahan vb. mutfak gereçlerinin ebatları farklılık gösterdiği için el ve göz yordamının kullanılmasını zorunlu hale getirmiştir. Örneğin: 1 yemek kaşığı salça, kaşığın ve salçanın çeşidine göre 25 gr ile 75 gr arasında değişebilmekte, kaşığın az ya da çok doldurulması, salçanın katılığı, salçanın cinsi (ev salçası veya konserve salçası), ekşiliği, tuzu ölçüyü etkiler. Biberin acılığı veya tuzluluk oranı; tencerenin bakır, çelik, düdüklü tencere olması; ocağın hızlı veya yavaş olması, tencerenin ağzının açık veya kapalı olması da ciddi şekilde sonuca etki eder.

Yemekte o kadar çok etken var ki malzemeden doğramaya, tencereden ocağa, pişiriciden damak zevkine kadar hepsinin rolü bulunmaktadır. Tüm bu değişkenleri hesaba katarak yemeği hazırlamak elbette ki tecrübe ister, ustalık ister. Kısacası yemek yapmak bir sanattır. Bu bakımdan net ölçü vermek kesin çözüm değildir. Pişirici yaklaşık ölçüleri ve nerede nasıl yapacağını bilmeli, işin inceliğini, damak zevkine uyarlamayı tecrübeyle elde etmelidir.

Ayran Şorbası, Büşürük Şorbası, Etli Lebenı, Kübü Lebenı (etsiz), Lebenı, Pıtpıt Aşı, Sarı Şorba, Kabırğa Suyı Şorba, Şöşberek, Paça, Çırış Şorbası, Çırış Şorbası, Terbiyeli Şorba, Tavıh Suyı Şorba, Kübü Lebeni (etli), Kurut Şorbası, Malhuta, Hamırlı (Kaşığa Binen).

Malzeme

4 su bardağı kaburga tiridi (et haşlama suyu), 2 su bardağı su, 3 çorba kaşığı un, 1 adet yumurta, 1 adet limon, 300 gr koyun yoğurdu, 1 el kadar tırnaklı ekmek, 1 cay bardağı sadeyağ, 1 çorba kaşığı nane, 1 çorba kaşığı isot.

Malzeme

5 litre su, 3 su bardağı kırmızı, mercimek, 1 su bardağı pilavlık bulgur, 1 su bardağı ev şehriyesi, 1,5 çorba kaşığı tuz, 2 adet orta boy soğan, 1,5 cay bardağı sadeyağ

Beyın Tava, Ciger Yahni, Kızartma, Çöz, Kabırğa, Kelle, Kıymalı Yımırta, Sını Darahlığı, Sac Kavurması, Kuş Dolması, Miftahi Tas Kebabı, Sıhma, Tavıh Dolması, Kuzı Dolma, Kapama, Paşa Kebabı, Yoğırtlı Et Kavurması, Zevzır Kavurması, Tırıt, Zığzığ, Boyın Dolması, But Sarması, Tavıhlı Kabırğa, Pırzola, Terbiyeli Pırzola, Ciger Kavurma,

Malzeme

2 adet kuzu kaburgası, 3 çorba kaşığı domates, salçası, 1 su bardağı sadeyağ.

İç malzeme:1 çay bardağı iç badem, 3 su bardağı pirinç, 1 cay kaşığı karabiber, 2 çorba kaşığı hapsir, 1 cay bardağı Urfa fıstığı, 1 çorba kaşığı tuz.

Sos: 1 çorba kaşığı domates salçası, 7 su bardağı su.

Malzeme

1,5 kg pirzolalık et, 3 çorba kaşığı sadeyağ, 2 adet büyük boy kuru soğan, 4-5 adet taze kırmızı isot (varsa), 2 çorba kaşığı, domates salçası, 1 çay kaşığı karabiber, 1 çay kaşığı tarçın, 2 tatlı kaşığı tuz.

Malzeme

1 kg kuzu eti, 300 gr arpacık soğan, 1 çorba kaşığı tuz, 1 çay kaşığı karabiber, 1 çay bardağı su, 250 gr kuyruk yağı, 10-12 sap yeşil soğan, 1 demet maydanoz, 1 kahve fincanı nar pekmezi.

Malzeme

750 gr kuzu eti, 100 gr kuzu kuyruğu, 2 parça ilikli olan kemik, 1 çorba kaşığı tuz, 1 çorba kaşığı sarıkök (zerdecal), 6 diş sarımsak, 1/2 kg koyun yoğurdu, 6 adet acık ekmek, 2 adet limon.

Malzeme

1 kg kuzu but eti, 100 gr kuyruk, Yeteri kadar diş karanfil, 1 çorba kaşığı Urfa fıstığı, 1 baş sarımsak, 3 çorba kaşığı sadeyağ, 2 çorba kaşığı, domates salçası, 1 tatlı kaşığı tuz.

Arap Tavası, Patates Aşı, Çağala Aşı, Bamya Tavası, Çölmek, Çağala Otırtması, Bamya, Balcan Fırenk Kavurması, Balcan Otırtması, Bütın Balcan, Çöp Kebabı (Saplama), Datlı Bamya, Dorğama, Elma Aşı, Erık Aşı, Helep Müsekke’e’sı (Helep Otırtması), İncaz Tavası, Fırenk Tavası, Helep Tavası, Kabah İçı Kavurması, Kabah Otırtması, İsot Çölmegı, Karnıyarıh, Kazan Kebabı, Keme Boranısı, Keme Kavurması, Kemelı Tas Kebabı, Kenger Aşı, Kış Kabağı Aşı, Kıymalı Sögülme, Kömeç Kavurması, Müsekke’e, Pakla Aşı, Pakla Boranısı, Pencer Kavurması, Pencer Boranısı, Pencer Sapı Kavurması, Samırsah Aşı, Soğan Aşı (Soğan Tavası-Kısha Aşı), Sögülme, Sacbastı (Saca Basma), Su Kabağı, Tepsı Kebabı, Fırenklı Yımırta, Yarpız Aşı, Eşkılı Yahni (Soğan Yahnisi veya Kıfteli Yahni), Bahçaçı Kebabı, Hıttı Bastırması, Keşkek, Basalla, Pırpırım Aşı,Yımırtalı Patates Kavurması, Fırenk Aşı, Tezze Fasulye, Kuru Fasulye, Pür Lezzet, Pencer Aşı, Has Dolması,

Malzeme

1/2 su bardağı nohut, 750 gr pazı(pencer) sapı, (1300 gr kadar yapraklıpazının sapı), 1/2 kg kuzu eti, 4 corba kaşığı sadeyağ, 1/2 su bardağı börülce, 1 corba kaşığı tuz, 1 tatlı kaşığı domates salçası, 5-6 diş sarımsak, 1/2 kg koyun yoğurdu, 1 tabak (350 gr kadar)

Malzeme

1/2 kg parca kuzu eti, 1 kg çağla, 3 çorba kaşığı sadeyağ, 4 çay kaşığı tuz, 5-6 diş sarımsak.

Çağala: (Amygdalus commnis) Badem ağacının henüz olgunlaşmamış yeşil meyvesi.

Malzeme

750 gr bamya, 3 adet kuru soğan, 1/2 kg orta yağlı kıyma, 1 çorba kaşığı domates salçası, 1 çay kaşığı tarcın.

Malzeme

1/2 cay kaşığı karabiber, 2 kg domates,1 çorba kaşığı tuz, 2 çorba kaşığı sadeyağ.

Malzeme

3-4 adet ekşi nar, 3 adet kuru soğan, 2 kg kırmızıbiber, 1/2 kg yağsız tarafından, parça et (kuzu veya koyun), 2 adet domates, 150 gr sadeyağ, 1 çorba kaşığı tuz.

Biber çömleğini, çarşı fırınlarının tadını vermemekle beraber, evde yapmak da mümkündür. O zaman çömleğin içine konulan malzemeler bir tencereye konulur, ateşe verilir. 30 dakika piştikten sonra bir tepsiye aktarılarak fırına sürülür. Suyunu çekinceye kadar orta ateşte pişirilir. Evde pişirilecekse 2 su bardağı yerine 1 su bardağı su koymak daha uygundur.

Malzeme

1 adet büyük boy soğan, 1/2 kg kıyma et(kuzu veya koyun), 2 çorba kaşığı domates salçası, 1 tatlı kaşığı tuz, 1 cay kaşığı tarcın, 1/2 cay kaşığı karabiber, 6 adet orta büyüklükte (1 kg) patlıcan, 2 çorba kaşığı sadeyağ.

Malzeme

1 kg yağsız kıyma et (kuzu veya koyun), 250 gr sadeyağ, 1 çorba kaşığı tuz, 6 adet büyük boy patlıcan 4-5 diş sarımsak. Pazara yetişinceye kadar gördüğü ezilme ve sıkılmalardan “vareste” olan patlıcanları ancak tarlasında bulmak mümkündür. Onun için “bahçecilerin” özel misafirlerine en makbul ikramları “sögülme”dir.

Kıymalı olup olmaması önemli değildir. “Bahçeci sögülmesi” yememiş olan “sögülme”nin lezzetini tam olarak bilemez.

Tavıhlı Pilav, Ağ Burğul Aşı, Bademli Pilav, Balcanlı Burğul Aşı, Beyaz Pilav, Buhara Pilavı (Mığrıbı veya Pırçıklı Pilav), Cigerlı Burğul Aşı, Duvahlı Pilav, Etli Nohıtlı Burğul Aşı, Fırenkli Burğul Aşı, Fırık Aşı, Ğezve Pilavı, Kemelı Burğul Aşı, Kervan Aşı, (Kırıh Mecmeklı Burğul Aşı), Paklalı Burğul Aşı, Müceddelelı Burğul Aşı, (Bütın Mecmeklı veya Hesbelı Burğul Aşı), Meyhana Pilavı, Kuzı İçı, Sebzelı Burğul Aşı, Üzlemelı Pilav, Tas Kebabı, Şe’relı Burğul Aşı, Şe’relı Pilav, Tavıhlı Burğul Aşı, Etli Nohutlu Fırık Aşı, Tavıhlı Fırık Aşı, Etli Nohıtlı Pilav.

Malzeme

2 su bardağı iç badem, 1 çorba kaşığı sadeyağ, 1/2 kg yağsız kıyma, 1 su bardağı su, 1 tatlı kaşığı tuz, 1 cay kaşığı karabiber.

Pilav için: 1 çay bardağı sadeyağ 3 su bardağı pirinç, 1 tatlı kaşığı tuz

Malzeme

1/2 kg parça et (kuzu veya koyun), 1 su bardağı nohut, 1 çorba kaşığı tuz, 1 kg yerli ve sarı havuç 150 gr (1,5 cay bardağı), sadeyağ, 750 gr pirinç(önceden 15-20 dakika ıslatılmış).

Malzeme

7,5 kg nohut, 3 kg yağsız tarafından kuzu eti, 8 kg çekirdeksiz İzmir üzümü, 4 kg pekmez, 25 kg pirinç, 2,5 kg sadeyağ, 2 çay bardağı (300 gr) tuz, 3kg. şeker.

Fırında İsot Dolması, ‘Ecır ‘Ennazigı, Balcan Dolması, Dalah Dolması, Kırkat Kavurması, Dolma, İsot Dolması, Karın Dolması, Kelle-Sarma, Sarma (Yaprak Sarması), Datlı Dolma, Karışık Dolma, Kış Kabağı Otırtması (Kış Kabağı ‘Ennazigı), Mimbar, Pencer Sarması

Malzeme

3 adet orta boy kuru soğan, 3 adet orta boy domates, 1/2 demet maydanoz, 1/2 kg parça koyun veya kuzu eti (esası yağlı et olmasıdır) ,200 gr pilavlık bulgur, 3 çorba kaşığı isot, 2 tatlı kaşığı tuz, 1 tatlı kaşığı tarcın, 1 çorba kaşığı domates salçası, Ekşi olarak 1/2 kahve fincanı nar pekmezi ve 2 limon (veya bu ekşiliği karşılayacak miktarda koruk suyu ya da uygun görülecek herhangi bir ekşi) 25 adet orta boy dolmalık kabak 2 çorba kaşığı sadeyağ

Malzeme

250 gr yeşil soğan, 1 demet maydanoz ,1/2 kg parca et ,(koyun veya kuzu) 300 gr pilavlık bulgur 3 çorba kaşığı isot ,2,5 tatlı kaşığı tuz ,1 cay kaşığı tarcın ,2 çorba kaşığı domates ,salçası ,2 adet limon 400 gr asma yaprağı 2 çorba kaşığı sadeyağ

Malzeme

1 adet kuzu başı, 250 gr yoğurt,4-5 diş sarımsak,1 cay kaşığı tuz

Sarma: 1/2 kg parca et,(koyun veya kuzu),300 gr pilavlık bulgur,250 gr yeşil soğan,1 demet maydanoz, 2 adet limon,1 cay kaşığı tarcın,2 çorba kaşığı domates salçası, 2 tatlı kaşığı tuz, 2 çorba kaşığı sadeyağ, 3 çorba kaşığı isot 400 gr asma yaprağı.

Ekşi olarak kullanılan limon suyu yerine bu ekşiliği karşılayacak miktarda nar pekmezi, limon tuzu, koruk suyu, sumak ekşisi gibi herhangi bir ekşi kullanılabilir.

Malzeme

20 adet orta boy ,dolmalık kabak (tercihen Urfa kabağı) ,1/2 kg yağlı parca et (koyun veya kuzu), 2 çorba kaşığı sadeyağ, 6 su bardağı su 3 su bardağı pirinç, 1 tatlı kaşığı haspir (veya sarıkök [zerdecal]), 1 cay kaşığı karabiber, 2 tatlı kaşığı tuz

Malzeme

1 adet küçük boy ,(veya 1/2) kış kabağı, 250 gr sadeyağ, 1 kg yağsız kıyma et (koyun veya kuzu) 1 çay kaşığı tarcın, 1 cay kaşığı karabiber, 2 çorba kaşığı domates salçası, 1 çorba kaşığı tuz, 5 diş sarımsak, 1/2 kg koyun yoğurdu.

Soğanlı Tepsi Kebabı, Balcanlı Kebap, Ciger Kebabı, Yoğırtlı Kebap, Elmalı Kebap, Fırenklı Kebap, Haşhaş Kebabı, Kemelı Kebap, Kıyma Kebap, Patateslı Kebap, Soğanlı Kebap, Tıke Kebabı

Malzeme

1 kg az yağlı et ,(koyun veya kuzu) ,1,5 kg keme, 2 tatlı kaşığı tuz ,10 adet yeşil soğan ,1 demet maydanoz ,Mangal, kömür ve kebap Şişleri

Malzeme

1 kg yağlı et ,(koyun veya kuzu) ,10 adet (3 kg) eğri olmayan düzgün, iri ve uzun patlıcan 2 tatlı kaşığı tuz, mangal, kömür ve kebap Şişleri

Malzeme

1 kg az yağlı et (koyun veya kuzu),2 kg orta büyüklükte domates ,2 tatlı kaşığı tuz ,12 adet yeşil soğan ,1 demet maydanoz ,1-2 adet limon ,Mangal, kömür ve kebap Şişleri

Malzeme

1,5 kg az yağlı kuzu eti (boşluk kısmından) ,10 adet yeşil soğan ,1 demet maydanoz, 1 adet limon 2 tatlı kaşığı tuz, Mangal, kömür ve kebap şişleri

Malzeme

1,5 kg az yağlı et (koyun veya kuzu) ,150 gr sadeyağ , 3 adet tırnaklı ekmek ,1 kase et suyu ,1 kg koyun yoğurdu ,1 çorba kaşığı isot, tuz

Malzeme

1,5 kg yağsız kuzu eti (bel veya bonfile eti) ,250 gr kuyruk yağı ,1 adet büyük boy soğan ,1 çorba kaşığı tarcın ,1 çay kaşığı karabiber ,1 çorba kaşığı tuz ,1 çay bardağı domates salçası ,10 adet yeşil soğan ,1 demet maydanoz ,1 çay bardağı isot ,2 adet limon ,Mangal, kömür ve kebap şişleri

Aya Kıftesı, Basma Kıftesı (İki Parmak), Çıkıfte, Dolmalı Kıfte, Eşkılı Kıfte, Fırenklı Kıfte, İçlı Kıfte (Kıymalı Aya Kıftesi), Kemelı Kıfte, Kıyma, Lıklıkı, Kübab, Mecmeklı Kıfte, Tırıtlı Kıfte, Yağlı Kıfte, Yahudı Kıftesı (Masluka), Yımırtalı Kıfte, Yuvalah, Boranı Kıftesı, Nohıtlı Kıfte (İçli), Sını Kıftesı, Nohıtlı Kıfte

Malzeme

200 gr kara et (yağı, siniri alınmış etten yapılan kıyma) ,1 kg köftelik bulgur, 150 gr isot, 2 tatlı kaşığı tuz, 2 adet orta boy soğan, 1 çay bardağı un, 2,5 su bardağı sıvı yağ.

Malzeme

240 gr dövülmüş kara et (yağı siniri alınmış et) ,1 adet (120 gr) kuru soğan ,3 diş sarımsak ,120 gr yeşil soğan, 1 demet maydanoz ,120 gr isot ,Tuz ,1 çay kaşığı tarcın ,300 gr su ,300 gr köftelik bulgur 1 çorba kaşığı (40 gr) ,domates salçası, bir tutam karabiber

Malzeme

300 gr kuru soğan, 1/2 kg orta yağlı koyun kıyması, 100 gr ceviz içi ,1 çay kaşığı karabiber ,1 çay kaşığı alat (yenibahar) ,3 tatlı kaşığı tuz ,400 gr kara et (dövülerek, macun haline gelmiş yağı, siniri alınmış et) ,1 kg köftelik bulgur ,150 gr isot ,1 çay bardağı un.

Malzeme

1/2 kg koyun kıyması, 100 gr ceviz içi ,1 tatlı kaşığı tuz, 1 cay kaşığı yenibahar, 1/2 cay kaşığı karanfil. 1 adet orta boy soğan, 200 gr dövülmüş kara et, 1 kg köftelik bulgur, 150 gr isot, 1 çorba kaşığı tuz, 1 çay bardağı un. 1/2 litre sıvı yağ.

Malzeme

750 gr ciriş, 1 çorba kaşığı isot, 1 çay kaşığı tuz. 1/2 kg kıyma et, 1 tatlı kaşığı domates salçası, 1 cay kaşığı karabiber, 1 çay kaşığı tarcın, 1 çay kaşığı tuz, 1 tatlı kaşığı isot, 1 adet orta boy kuru soğan, yarım bağ maydanoz. Malzemelerin içine, ayrıca bir çay bardağı köftelik bulgur da konulabilir. 3 çorba kaşığı sadeyağ,1 çorba kaşığı domates salçası.

Ağzı Açıh, Ağzı Yumıh, Bazlamaç, Behsımet, Bışe, Hıtap, Lehmecun (Kıymalı), Kıymalı Semsek, Külınçe, Mecmek Unı Ekmegı, Pendırlı Ekmek (Acılı), Pendırlı Ekmek (Şekerli), Pendırlı Semsek, Sac Semsegı, Şekerlı Semsek, Yağlı Dögmeç, Dorğamaç, Dögmeç, Ekmek Aşı, Eşkılı Yımırta, Yağlı Pendır Dögmecı, Şekerlı Kehke, Haşhaş Kehke, Behsımet Kehke

Malzeme

10 su bardağı un, 1 su bardağı yoğurt, 1 tatlı kaşığı tuz, 1 çorba kaşığı sadeyağ. 3 adet orta boy kuru soğan, 1 kg yağsız kıyma (koyun, veya kuzu), 4 çorba kaşığı isot,  2 çorba kaşığı domates salçası, 2 adet yumurta, 1 su bardağı un, 1 tatlı kaşığı tuz, 1 çay kaşığı karabiber, 1 çay kaşığı karanfil 1 çay kaşığı tarçın, 3,5 su bardağı sıvı yağ.

Malzeme

1 kg un, 100 gr yoğurt, 1 çorba kaşığı sadeyağ, 1 çay kaşığı tuz. 750 gr yağsız kıyma, (koyun veya kuzu), 1 çay bardağı sadeyağ, 1 tatlı kaşığı tuz, 1 çay kaşığı karabiber. 3,5 su bardağı sıvı yağ.

Malzeme:

1 kg kuru soğan, 3 adet domates, 3 çay bardağı isot, 1 çorba kaşığı tuz, 1 çay kaşığı tarçın 1/2 çay kaşığı karabiber, 1 çorba kaşığı domates salçası, 750 gr orta yağlı kıyma et (koyun veya kuzu).

Malzeme:

1 kg un, 1 çorba kaşığı sadeyağ, 1 çay kaşığı tuz. 1 adet büyük boy, kuru soğan, 1/2 kg kıyma et (koyun veya kuzu), 1/2 demet maydanoz, 1 tatlı kaşığı tuz, arzuya bağlı tarçın veya karabiber, sıvıyağ.

Malzeme

300 gr Urfa peyniri, 1 kg domates, 1/2 bağ pırpırım (yabani semizotu), 300 gr kuru soğan, 1 demet maydanoz, 4 adet kuru ekmek (yufka ekmek), 150 gr isot.

Bostana, Eşkılı Salata, Has (Marul) Cacığı, Hiyar Cacığı, Patates Bostanası, Yımırta Bostanası, Zeytun Bostanası, Paşa Salatası, Fırenk Suyı Bostana, Lolaz Dürmıgı, Eşkılı, Çoban Salata, Pakla Bostanası, Sıhtışor, Bahçaçı Bostanası

Malzeme

4 adet olgun kırmızı domates, 1 adet orta boy kuru soğan, 2 adet yeşilbiber, 1/2 demet maydanoz,1/2 kahve fincanı nar pekmezi, 1 adet limonun suyu, 3 çay kaşığı tuz.

Malzeme

5-6 adet yeşil soğan, 1/2 demet maydanoz, 10 adet yumurta, 1 tatlı kaşığı tuz, 1 çorba kaşığı isot.

Malzeme

1 adet orta boy patlıcan, 1 çay bardağı sıvıyağ, 3 adet orta boy domates, 3-4 adet orta boy biber, 1 adet orta boy kuru soğan, 1 çay kaşığı karabiberle tarçın, 1 tatlı kaşığı tuz.

Malzeme

1 kg lolaz (kuru börülce), 1 çay bardağı isot, 1 çorba kaşığı tuz, 1 tabak zerzevat. 1 adet küçük turp, 100 gr yeşil soğan, 1 demet maydanoz, 6-7 dal herdel(hardal), 6-7 dal nane.

Arap Şıllığı (Fekir Şıllığı-Cemile), Balcan Reçelı, ‘Eşır Aşı, Bastıh Kavurması, Çekçek Kavurması, Bastıh, Çekçek, Daş Ekmegı, Harbıl Hurması (Harbıl Datlısı veya Hurma Datlısı), Haytalya, Hırtlevık(Sarğılı Burma-Sarığı Burma), Kebbat Reçeli, Kedayıf, Kedayıf Sarması, Demır Datlısı, Kesme, Ketmer, Kuymah, Küncılı Akıt, Kırma Kedayıf, Mehellebye, Leppık, İncır Reçelı, Mehellebyelı Ketmer, Nışe Helvası, Pendırlı Helva, Palıza, Bekmezli Yımırta, Sucıh, Südlü, Şıllık, Şıre Bulamacı, Teh Palızası, Un Bulamacı, Zerde, Yoğırt Datlısı, Zıngıl, Kara Bekmez, Gün Bekmezı, Karlamaç, Kadı Benı, Koruh Şurubı, Küncılı Helva, Pendır Datlısı, Cevizli Lokum, Tel Helvası, Paklava, Cevız Reçelı, Nuska, Ezme, Tut Kavurması, Hurma Kavurması.

Malzeme

1/2 kg dövme, 200 gr nohut, 100 gr fasulye, 50 gr lolaz (kuru börülce), 100 gr kuru bakla, 50 gr pirinç 1 kg İzmir üzümü, 1/2 kg pekmez, 1400 gr şeker, 300 gr iç ceviz, 200 gr küncü (susam), 250 gr kuru incir, 100 gr Urfa fıstığı, 50 gr kuru kayısı, 50 gr badem, 50 gr fındık.

Malzeme

300 gr şeker, 1 su bardağı su, 1 dilim limonun suyu, 1/2 kg (tuzsuz), Urfa peyniri, 350 gr kadayıf teli, 1 tatlı kaşığı pekmez, 1 su bardağı (200 gr) sadeyağ, 2 adet kadayıf tepsisi.

Malzeme

40 kg üzüm, 1,5 kg pirinç(veya pilavlık bulgur), 2 su bardağı buğday nişastası, 2 su bardağı un, 1 çorba kaşığı tarçın, 1 tatlı kaşığı karabiber, 1 tatlı kaşığı alat (yenibahar), 1/2 çay kaşığı karanfil, 2 avuç havara, 1 demet südlügen.

Malzeme

2 su bardağı susam, 1 su bardağı gün pekmezi, 1/2 çay bardağı toz şeker, 100 gr iç ceviz.

Malzeme

1,5 su bardağı sadeyağ, 4 su bardağı un, 1 su bardağı su, 2,5 su bardağı şeker, 400 gr tuzsuz Urfa peyniri

Malzeme

1 su bardağı buğday nişastası, 3 su bardağı toz şeker, 0,5 çay kaşığı kırmızı ruh.

Kırmızı Ruhu: Kırmızı renk veren bir çeşit şeker boyası.

Malzeme

5 su bardağı un, bir tutam tuz, 1 su bardağı süt, 9 su bardağı su. 750 gr dövülmüş iç ceviz, 1 tatlı kaşığı tarçın, 1 çay bardağı şeker 4 su bardağı şeker, 4 su bardağı su, 1 dilim limon suyu, 1 tatlı kaşığı sadeyağ. 100 gr kuyruk

Bıyambalı, İsot Reçeli, Buğda Hedıgı, Hedık (Nohıt Hedıgı), Kayğanah, Kurut, Mıkla, Pakla Hedıgı, Fırenk Suyı, Yoğırtlı Yımırta, Nar Bekmezı, Kavurğa, Şe’re, Kuru isot

Malzeme

50 kg taze kırmızı isot (Urfa biberi), 1 su bardağı zeytinyağı, 1 çay bardağı tuz.

Malzeme

2 su bardağı nohut, 1,5 su bardağı buğday, tuz, karabiber.

Kırmızı Urfa isodu alınır. Doğranmadan önce yıkanır. Çünkü doğrandıktan sonra yıkamada isodun acısı gittiği gibi, kuruduktan sonra ağızdaki lezzeti de farklılaşır. İyi bir usta, isodu yediği vakit,  doğrandıktan sonra yıkandığını rahatlıkla anlayabilir. İsotlar yıkandıktan sonra sapı ve tohumları ayıklanarak altı-yedi parçaya bölünür. Temiz bir bez üzerine ince bir kat serilerek güneş altında kurumaya bırakılır. Beton ve toprak zemin üzerine serilmemesi uygundur. Güneşin şiddetine bağlı olarak 2-3 gün geçtikten sonra karartmak amacıyla üzeri naylon bir örtüyle örtülür veya 60x100 santim ebadındaki naylon torbalara konularak ağzı bağlanır. Güneş altında bırakılır. Böylece hava almaması ve terlemesi sağlanır. Bir yandan terletilerek kendi özsuyuna güneşin vurmasıyla karartılması amaçlanır. Günlerce torbaya koyup çıkararak renginin koyulaşması gerçekleştirilir. Ancak bu torbalama işlemleri esnasında isodun ekşitilmemesi, hatta kurtlanmaması gerekmektedir. Karartacağım diye isodun kalitesini bozmak çok yanlıştır. Kaldı ki koyu renkli fakat siyah olmayan isot daha makbuldür. Çünkü zorlamalarla yapılan karartmada mutlaka isodun kalitesi bozulmaktadır. En iyi isot güneşin altında kendi kendine koyulaşan isottur. İsotlar iyice kuruduktan sonra, dövülerek veya büyük robot ya da mikserlerde çekilerek iri elek veya ince kalbur ile elenir. Elenen isot iri olmamalı fakat toz gibi veya un gibi de olmamalıdır. Kurutulan bu isot bir yıl boyunca köftenin birçok çeşidinde kullanıldığı gibi, bazı yemeklerin içine konur veya yanında kullanılır. Urfa’da bibere isot derler. İsot denince biberin her çeşidi anlaşılır; yani tazesi kurusu hepsine isot denir. Ancak bu isot, Urfa’ya has olan isottur. Zamanımızda ulaşım kolaylaştı, pazarlama gelişti. Artık bir yerde yetişen ya da üretilen herhangi bir şey dünyanın her yerine rahatlıkla ulaştırılabiliyor. Bugün Urfa’da da Türkiye’nin birçok yerinden gelen biberi bulmak mümkündür. Hâlbuki Urfa isodunun tadı çok farklıdır. İçerdiği maddeler ve şeker oranı diğer biberlere benzemez. İşlenmesi de diğerlerine göre oldukça zordur. Dışarıdan gelen biberlerin kurutulmasından elde edilen isot, çiğköftenin tadını bozmaktadır. Bu bakımdan isot denilince Urfa isodu akla gelmelidir. Eskiden ilkel usullerle kurutulan isot, artık isot fabrikalarında el değmeden, fırınlama sistemiyle kurutulmaktadır.

 (Kaynak : Urfa’da Pişer Bize de Düşer –Urfa Mutfağı/Halil SORAN-Munise YETKİN SORAN/Alfa Yayınları/İstanbul/2009)